Khoa học… hậu hiện đại

Bùi Văn Nam Sơn

Tác phẩm Hoàn cảnh hậu hiện đại của François Lyotard năm 1979 được xem là văn bản nền tảng và chính thức thiết lập tư tưởng hậu hiện đại. Nhưng, nội dung của nó rõ ràng cho thấy đây là công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến giáo dục, nhất là giáo dục đại học.

Jean-François Lyotard (1924 –1998), lý thuyết gia, triết gia, nhà xã hội học Pháp

 

 

 

 

Ông cho biết, đây là báo cáo thẩm định theo “đơn đặt hàng” của Hội đồng đại học ở bang Québec (Canada) về việc hoạch định chính sách lâu dài cho đại học và khoa học ở các nước phát triển trong điều kiện chịu tác động mạnh mẽ của công nghệ thông tin và kinh tế tri thức hiện nay. “Báo cáo thẩm định” mang tính chất của một cương lĩnh, khi đối diện với vấn đề sau đây. Hạt nhân của giáo dục là hoạt động khoa học và tri thức nói chung. Khoa học và tri thức cần phải được “hợp thức hóa” mới có chỗ đứng chính danh. Nay, khoa học bị đặt vào “hoàn cảnh hậu hiện đại” đầy thách thức, đang tiến thoái lưỡng nan trong việc xác định lại chỗ đứng của mình.

Read Full Post »

Xã hội tri thức: học suốt đời và tự học

Bùi Văn Nam Sơn

 Giáo dục là tiến trình phát triển trọn đời của con người để phát huy hết năng lực của mình. Người làm chính sách, người tuyển dụng và nhà giáo không ngừng nhấn mạnh và khuyến khích việc học tập suốt đời để đảm bảo tương lai cho mỗi người.

 

“Đạo lý” ấy thì ai cũng dễ dàng đồng ý và tán thưởng. Nhưng không ít vấn đề nảy sinh khi suy nghĩ sâu hơn về “kịch bản” này. Bởi xã hội tri thức, như đang được thực hành tại các nước phát triển, có cách hiểu mới về việc học suốt đời và tự học, như là hai cột trụ bên cạnh việc sở đắc kỹ năng như đã bàn trước đây.

 

Read Full Post »

Xây ở suy tư

Bùi Văn Nam Sơn

Ta xây để ở. Xây là phương tiện, ở là mục đích. Nhưng, nếu ta đơn giản chấp nhận sơ đồ phương tiện – mục đích mà không “suy tư” gì thêm, ta đã khóa chặt tầm nhìn về mối quan hệ căn cơ giữa xây và ở. Bởi, xây không đơn thuần là một phương tiện để tiến đến việc ở: xây, tự nó đã là ở. Sao thế?

 

 

 

 

Read Full Post »

Thông tin và tri thức

Bùi Văn Nam Sơn

Như ta đã thấy, việc con người suy nghĩ về chính mình đã thay đổi theo dòng thời gian. Các lý thuyết hậu hiện đại phê phán quan niệm của thời hiện đại về chủ thể trong suốt, tự trị như là sản phẩm đơn thuần của giáo dục. Không, theo họ, chủ thể là sản phẩm của những quan hệ hết sức phức tạp, và nhiệm vụ của giáo dục là giúp cho con người ngày nay có năng lực nhận diện và tra hỏi chính những những điều kiện văn hóa-xã hội phức tạp ấy.

Read Full Post »

Tự do học thuật: Sinh lộ của một nền văn minh

Bùi Văn Nam Sơn

Hình tượng “học giả”, như ta đã biết, được Kant sử dụng nhiều lần trong luận văn nổi tiếng “Khai minh là gì?” để nói đến việc sử dụng lý trí một cách công khai trong đời sống xã hội. Viên chức phải tuân lệnh trong công việc, xét từ vai trò xã hội nhất định. Nhưng đồng thời, “với tư cách học giả”, họ còn có quyền công khai sử dụng ngòi bút, xét từ quan điểm công dân thế giới. Đó là cách nói khác về “tư cách người trí thức” theo nghĩa rộng, chỉ những ai được thụ hưởng nền giáo dục đại học và “có năng lực diễn đạt ý kiến dưới hình thức văn bản”. Vì thế, môi trường đại học là nơi thể hiện quyền tự do này một cách tập trung và đậm đặc nhất.

Read Full Post »

Con trâu bị xẻ thịt và quyền của thiểu số

Bùi Văn Nam Sơn: Con trâu bị xẻ thịt và quyền của thiểu số

Kiều Phong – Câu chuyện hợp tác xã bỏ phiếu làm thịt con trâu của anh nông dân xảy ra cách đây đã hơn nửa thế kỷ. Ngày nay áp bức tương tự vẫn ngang nhiên xảy ra. Một hội đồng gồm vài quan chức người cấp xã bỏ phiếu là đã danh chính ngôn thuận đi cưỡng chế đất của những người dân thấp cổ bé họng.

Hãy bắt đầu bằng một câu chuyện: Sau Cải cách ruộng đất 1954, nhà nước áp đặt mô hình bao cấp lên toàn bộ nền nông nghiệp Việt Nam. Tại một hợp tác xã nọ, có hai cha con người nông dân nuôi một con trâu.

Read Full Post »

Triết gia Bùi Văn Nam Sơn bàn về lỗi hệ thống

Kiều Phong

 

– Bùi Văn Nam Sơn là một trong rất ít người Việt được coi là nhà triết học thực thụ đương thời. Vị tiến sĩ triết học tu nghiệp ở Đức vẫn chọn sống tại Việt Nam, với mong muốn bằng một ngôn ngữ dễ hiểu nhất đem một phần thiết thực nhất của triết học đến với bình dân. Bộ sách Trò chuyện Triết học Bùi Văn Nam Sơn viết riêng cho độc giả người Việt vừa là tiếng nói học thuật, vừa là tiếng nói thời cuộc. Trong đó, những bàn luận triết học về lỗi hệ thống của ông có thể có ích cho toàn đất nước.

Read Full Post »